Complimenten geven? Prijs het proces
Free the childs potential, and you will transform him into the world.
Maria Montessori
Mindset; complimenten geven en fouten maken moet.
“Uitdaging ga ik liever uit de weg. Als ik kritiek krijg word ik boos en onzeker. Fouten maak ik liever niet, straks denken ze nog dat ik dom ben. Hij is hier veel beter in dan ik, dus ik doe geen moeite meer. Ik kan dit toch niet dus ik doe het niet meer.”
Dit zijn zomaar een paar uitspraken die voortkomen uit een vaste mindset. Met een vaste mindset heb je de overtuiging dat je talenten en aanleg vastliggen en niet of nauwelijks te beïnvloeden zijn. Dit kan je ontwikkeling en prestaties in de weg staan, zo ontdekte de Amerikaanse psychologe Carol Dweck. Zij deed tientallen jaren onderzoek naar motivatie en prestatie. Haar onderzoek leverde belangrijke inzichten op over faalangst en motivatieproblemen en hoe we dit gedrag kunnen voorkomen en bijsturen.
Carol Dweck beschreef twee verschillende mindsets: de vaste mindset en de groeimindset. Personen met een groeimindset gaan ervan uit dat je je eigen talenten en intelligentie kunt ontwikkelen door te oefenen en bij te leren. Als je denkt met een groeimindset, geloof je dat je talent kunt ontwikkelen, je gaat moeilijkheden niet uit de weg en spant je graag in om iets nieuws te leren. Je bent niet bang om fouten te maken en weet dat je daarvan juist weer kunnen leren. Stralend falen! Uitdagingen maken dat deze personen hard gaan werken en blijven doorzetten. Bij inspanning hebben zij het gevoel slim bezig te zijn.
Wanneer je met een vaste mindset denkt, geloof je dat intelligentie en talent vaststaande gegevens zijn, je houdt niet van uitdagingen en je voelt je dom als je fouten maakt. Iedereen beschikt over zowel een groei- als een vaste mindset. Welke mindset zich manifesteert kan per situatie verschillen en soms hoeft een vaste mindset geen probleem te zijn. Als een vaste mindset gaat domineren kan dat je ontwikkeling en voortgang echter in de weg gaan zitten. Je kunt jezelf erin oefenen de patronen en valkuilen van deze mindset te herkennen en om te buigen naar een groeimindset.
Met een groeimindset zul je gelukkiger worden, zegt Dweck. Niet alleen als leerling, maar ook als ouder, partner of als werknemer. Door een groeimindset zul je het weer opnieuw proberen als er even iets misgaat. Met een groeimindset ervaar je een fout maken als een waardevol leermoment in plaats van als een mislukking. De groeimindset brengt je verder. En het goede nieuws is: de groeimindset kun je aanleren. Je mindset is volgens Dweck uiteindelijk niets anders dan een overtuiging over jezelf, en die kun je veranderen.
Complimenten geven – prijs het proces!
Complimenten geven helpt het kind om de stap van een vaste mindset naar een groeimindset te maken, maar daarbij maakt Dweck wel een belangrijk onderscheid tussen het prijzen van het proces of het product. Volgens Dweck is het belangrijk om kinderen niet te prijzen of te complimenteren om hun intelligentie, talent of het product dat zij laten zien. In plaats daarvan moet je het kind complimenteren om het proces: hun inzet, hun strategieën, hun focus, hun doorzettingsvermogen, hun verbeteringen.
Het verschil lijkt misschien subtiel, het maakt echter een groot verschil! Het vormt een veel voorkomende valkuil; omdat hoogbegaafde kinderen regelmatig iets uitzonderlijks laten zien, kan de omgeving van een hoogbegaafd kind onbewust geneigd zijn niet het proces maar het product te prijzen. Terwijl het kind dat zijn leeftijdsgenoten ver vooruit is, zich helemaal niet hoeft in te zetten om iets voor elkaar te krijgen. Complimenten die een vaste mindset in de hand werken: ‘Wat ben jij knap, wat goed dat je alweer een 10 hebt gehaald, wat een mooie tekening.’
Volgens Dweck kun je je kind helpen om een groeimindset te ontwikkelen met complimenten die passen bij een groeimindset. Prijs het proces in plaats van het product. Vergelijk het kind daarbij niet met anderen maar met zichzelf, zodat het kind gaat letten op de eigen vooruitgang en zichzelf niet steeds vergelijkt met de omgeving. Geef complimenten voor inzet, aanpak, concentratie en doorzettingsvermogen. Leg de focus op vooruitgang en moedig het nemen van (gecalculeerde) risico’s aan. Geef uitleg over de werking van het brein en maak duidelijk dat vaardigheden leerbaar zijn, dat capaciteiten uitgebreid kunnen worden door oefening. Als je het woordje ‘nog’ toevoegt aan iets dat je niet kunt, dan kun je het dus leren: ‘Ik ken de tafels nog niet’. Vervang in het dagelijks taalgebruik woorden als ‘fouten maken’ door ‘oefenen’. Zorg dat je je bewust bent van je eigen mindset en herken de mindset die je op bepaalde momenten inzet; hierdoor kun je zelf bewuster de groeimindset inzetten. En goed voorbeeld doet goed volgen.
Complimenten die passen bij een groeimindset:
• Wat goed zeg! Een paar maanden geleden kon je dat nog niet.
• Je kunt echt zien dat je geoefend hebt!
• Wat goed dat je het niet opgegeven hebt na die tegenvaller. En nu zie je dat het je wel lukt!
• Wat kun jij de tafels snel opzeggen, je hebt zeker veel geoefend?
• Dat heb je goed aangepakt, daarom ging het zo goed!
• Wat top dat je je zo inzet vandaag.
• Dat heb je snel onder de knie gekregen!
Geschreven door: Marianne van Gelder
Lees meer in haar boek hoogbeGAAFd LEVEN
Bron:
Dweck, C.S., 2013: Mindset, de weg naar een succesvol leven, ouderschap, bedrijfsleven, sport, school, relaties, SWP.